Behold, the Lamb of God

Auteur: Richard C. Vervoorn

LEV-groep Zuid Limburg

In de Stille Week 2012 komen we als LEV-groep bij elkaar. LEV staat voor: Leren – Eten – Vieren. Samen beleven we ons geloof in de ontmoeting en het delen van ervaringen. Het is een kring om elkaar te bemoedigen en elkaar te sterken en als pelgrims met elkaar op te trekken in het leven. Samen vieren dat we door God geliefd zijn en die liefde mogen doorgeven aan de mensen om ons heen.

Op het programma staat het tweede deel van Handel’s Messiah. Dat is een gedeelte dat goed past in de Stille Week. De eerste negen nummers gaan over het lijden en sterven van Jezus. Jammer is wel dat we in de Adventstijd niet het eerste deel van Messiah hebben behandeld. In Watergang, Almere en Steenwijk heb ik Messiah in drie avonden gedaan, voor elk deel een avond. Nu vallen we er ineens midden in. Daarom heb ik de behoefte om naast de gedeelde luisterervaring met korte inleidingen, ook deze inleiding mee te geven.

Een oratorium binnen een oratorium.

Je zou kunnen zeggen als er één deel zelfstandig beluisterd kan worden van Messiah is dat het tweede deel. Niet alleen eindigt het majestueus met het beroemde koor: ‘Hallelujah’ als een waardige afsluiting van dit deel, een afsluiting waarna je niets meer verwacht. Ook het begin, het koor ‘Behold, the Lamb of God’ heeft alle waardigheid en het statige ritme van de Franse Ouverture waarmee het eerste deel begint. Het tempo van de Franse Ouverture (Handel noemt zijn openingsdeel Sinfonia, maar het heeft de vorm van een Franse Ouverture) beeldt het binnenschrijden van de koning uit. In Messiah gaat het om de koning der koningen. In deel 1 treedt de koning der koningen het wereldtoneel binnen. Hier treedt hij als koning Jeruzalem binnen, zeg maar Palmpasen, de koning die als knecht zijn leven af gaat leggen. Zo rijmt en contrasteert ‘Behold, the Lamb of God’ (22) als opening van het tweede deel met de symfonie (1), de opening van het eerste deel.

Johannes de Doper

Maar er zijn nog drie nummers uit het eerste deel waarmee dit koor op een min of meer ironische wijze mee rijmt.

Nummer (2) uit deel 1 ‘Comfort ye , comfort ye my people’, zijn de woorden van de oude profeet Jesaja (hoofdstuk 40) waarin geprofeteerd wordt van ‘The voice of him that crieth in the wilderness’. In het Nieuwe Testament zien we die woorden toegepast op Johannes de Doper. Johannes de wegbereider.’

Het zijn Johannes’ woorden die het openingskoor van deel 2 citeert: ‘Behold the Lamb of God, that taketh away the sin of the world.’ Zo wordt ons getoond: Er is een doorgaande lijn. Dit is het vervolg van deel 1, er is continuïteit. In de muziek hoor je Johannes op het woord ‘Behold’ zijn vinger opheffen (octaafsprong) en wijzen naar het lam van God.

Van majeur naar mineur

Niet alleen bij het begin van deel 1 sluit deel 2 aan. Ook bij het eind van deel 1. Deel 1 eindigt met ‘His yoke is easy and His burden is light’ (21), Een prachtig, lichtvoetig en ook licht-bezet koor. Het zweeft als het ware. Centraal staat de Bes, waar het ook op eindigt, in Bes majeur. De Messiah neemt juist onze last van ons af. Hoe contrasteert dat met ‘That taketh away the sin of the world.’ De muziek begint met een Bes, maar nu als onderdeel van het g-mineur septiem akkoord. De zware, langzame muziek laat de zware last die Hij moet dragen voelen. Voor hen die tot Jezus komen geldt: His yoke is easy and his burden is light’. Maar voor hemzelf is het een zware last de ‘sin of the world’ te dragen.

De herder is het lam

Vlak voor het ‘His yoke is easy” wordt de prachtige sopraanaria gezongen met de volgende tekst (20):

He shall feed his flock like a shepherd.
and He shall gather the lambs
with his arm,
and carry them in his bosom
and gently lead
those that are with young.

Come unto Him all ye that labour,
that are heavy laden,
and He will give you rest.
Take his yoke upon you,
and learn of Him,
for He is meek and lowly of heart,
and ye shall find rest unto your souls.

Dat is het vierde nummer uit deel 1 waarmee ‘Behold, the Lamb of God’ contrasteert. De herder wordt het Lam van God. ‘Ik ben de goede herder. Een goede herder geeft zijn leven voor de schapen.’ zegt Jezus in Johannes 10. Zo wordt de Goede Herder het Lam van God.

Wat een machtig openingskoor van het tweede deel van Messiah. Charles Jennens, die het libretto van Messiah volledig heeft samengesteld uit bijbelteksten, heeft dat met meesterhand gedaan. Het succes en de impact van Messiah heeft daar voor een groot deel mee te maken. Maar dat libretto heeft ook het beste in George Frideric Handel naar boven gebracht. Zijn schitterende muziek maakt van dit werk een tijdloos werk, het oudste werk in de muziekgeschiedenis dat een onafgebroken traditie van uitvoeringen kent.

De uitvoering waar we naar luisteren

Er zijn verschillende versies van Messiah. Handel hield rekening met de solisten die hij op dat moment ter beschikking had en paste met name de nummers voor e solisten daaraan aan. Er bestaat ook niet iets als ee definitieve Messiah, het waren niet altijd persé verbeteringen die doorgevoerd werden. In Watergang, Almere en Steenwijk hebben we geluisterd naar de versie uit 1954, The Foundling Hospital Version vanaf CD’s. Dat was de uitvoering van The Academy of Ancient Music, Choir of Christ Church Cathedral, Oxford onder leiding van Christopher Hogwood, met als solisten: Judith Nelson sopraan, Emma Kirkby sopraan, Carolyn Watkinson alt, Paul Elliott tenor en David Thomas bas. Het is nog altijd een van de mooiste uitvoeringen. 2 Sopranen: het kenmerkende van de 1754 versie is dat het een versie is voor SSATB.

Op de LEV-Groep in Weustenrade luisteren en kijken we naar een uitvoering van Brandenburg Consort, Choir of King’s College, Cambridge, onder leiding van Stephen Cleobury, met als solisten: Lynn Dawson sopraan, Hillary Summers alt, John Mark Ainsley tenor en Alastair bas. Het boekje bij de Blu-Ray vemeldt ook nog Crispian Steele Perkins, trompet. Zo trots zijn ze met het aandeel van de deze meestertrompetist. Verder is de informatie bij deze Blu Ray miniem. Ter aanvulling. Het gaat hier om de versie van Messiah uit 1752, die vierstemmig (SATB) is. Een versie die door Donald Burrows is uitgegeven. Een van de kenmerken is dat de aria 32 “But Thou didst not leave his soul in helll” gezongen wordt door sopraan, net als de versie van 1754, terwijl dat in andere vierstemmige versies door een alt voor haar rekening wordt genomen. Zover ik weet is dit de enige geregistreerde versie van 1752.
Wat het boekje ook niet vermeldt is dat de directie en de regie van de filmopname in handen was van Dirk-Jan Bijker (1946–2001), die dat trouwens zeer smaakvol heeft gedaan. De opname is van 1993. De prachtige laatgotische kruisbasiliek, de Pietserskerk in Leiden is de plaats van uitvoering. Het is een live uitvoering en het publiek is meestal stil maar soms hinderlijk aanwezig. In eerste instantie uitgegeven op DVD (Brilliant-Classisc, net als de Johannes- en de Matthaüs Passion van Bach, met zelfde dirigent, koor, orkest en regisseur, maar met andere solisten) en op CD (Column Classics – een soort soundtrack). Geschoten in HD-kwaliteit, eerst uitgezonden op HDTV en nu dus op Blu Ray. Vier uitstekende solisten en een uitmuntend koor, pittige directie en een subliem spelend orkest maken deze opname tot een mooie aanvulling van de beschikbare Messiah uitvoeringen. De Blu Ray is in 2010 uitgebracht door T@ Entertainments, zonder extra’s en zonder ondertiteling en zonder aftiteling, zodat de informatie die ik hier geef alleen via internet is te achterhalen. Er is ook nog een studieversie van dezelfde uitvoeringen op CD uitgebracht (Argo/Decca).
Overigens hebben Cleobury en King’s College nog een derde uitvoering laten registreren, opgenomen op Palmzondag 2009 in hun eigen kapel. Deze versie is CD en DVD uitgebracht door EMI. Orkest is dan de Academy of Ancient Music, solisten: Ailish Tynan, sopraan, Alice Coote, mezzo-sopraan, Allan Clayton, tenor en Matthew Rose, bas. Ook mooi, maar ik geef de voorkeur aan de 1993 uitvoering.