Auteur: Richard C. Vervoorn
Uit dezelfde aarde gevormd
In Genesis 2 zegt God: ‘Het is niet goed dat de mens alleen is, ik zal een helper voor hem maken die bij hem past.’ Ik moet altijd glimlachen als ik dan lees dat God vervolgens de dieren vormt uit aarde – net als de mens – en ze dan bij de mens brengt om te kijken welke namen de mens die dieren zal geven. Wij, lezers, weten al dat er niets gaat boven Eva, maar God laat Adam dat spelenderwijs ontdekken. Daar zit een stukje humor in, maar ook creativiteit en vooral wijsheid. Want zeker, dieren zijn in staat om het alleen-zijn van mensen te doorbreken en het is ook goed mogelijk met dieren te communiceren, maar het is nooit op basis van gelijkheid. De mens is uitgerust met een prachtig middel tot communicatie: de taal. Iets dat bij dieren niet zo ontwikkeld is. Maar dieren kunnen mensen soms iets geven dat helpt, als onze taal tekort schiet en de communicatie tussen mensen om verschillende redenen is verstoord.
Lier
Datzelfde geldt voor muziek. Er staat niet dat God de muziek heeft geschapen, maar we kunnen het wel als gave beschouwen dat de mens instaat is om muziek te maken en ervan kan genieten. Ook de muziek spreekt een taal, net als die van de dieren, een taal zonder woorden. Dieren en muziek spreken een heel andere laag in ons bewustzijn aan dan ons onderling spreken in eerste instantie doet. Ik wil het hebben over de heilzame werking van het contact met muziek en dieren. Dat het contact met dieren en met muziek heilzaam is, is niet vanzelfsprekend. Helaas kunnen muziek en dieren bedreigend zijn en onrust te weeg brengen – net als de communicatie via woorden is ook de invloed van dieren en muziek door de in zonde gevallen wereld verstoord, maar het gaat mij nu om de heilzame invloed.
De heilzame werking van muziek komen we al in de bijbel tegen, bijvoorbeeld in de geschiedenis van Saul. Zijn hovelingen zeggen tot hem: ‘Het is duidelijk dat u door een kwade geest wordt gekweld. U hebt maar te bevelen, heer, en uw dienaren staan klaar om iemand voor u te zoeken die lier kan spelen. Hij kan dan muziek voor u maken wanneer u door de kwade geest van God wordt bezocht; dat zal u goeddoen.’ (1 Sam. 16:15v) Ze vinden uiteindelijk David die voor Saul speelt op zijn lier en het doet hem goed.
Viool
De Amerikaanse violiste Hilary Hahn schrijft in het boekje van haar debuut CD: “Voor mij is één van de grote dingen van Bach’s werken voor vioolsolo haar draagbaarheid: Bach gaat overal met mij mee. Ik speel één van de sonaten of partita’s in bijna al mijn recitals, en ik gebruik delen daarvan als toegiften in de uitvoeringen van vioolconcerten. Als ik schoolklassen bezoek of interviews geef voor een concert of een benefit optreden heb of ik speel in verpleeghuizen, bijna altijd speel ik Bach. Ergens in die sonaten en partita’s is er muziek die past bij elke gelegenheid, waarbij luisteraars van alle leeftijden en achtergronden een snaar geraakt wordt.’
Goede muziek, zoals die van Bach doorbreekt de voorkeuren en smaak van de luisteraars, maar ook bij mensen met een verstandelijke handicap, met een autistische stoornis of bij mensen die de ziekte van Alzheimer hebben, kan muziek een heilzame werking hebben op de geest van de mens en ontspanning brengen, terwijl harde geluiden stress en agressie veroorzaken. Dan blijkt de muziek mensen in het diepst van de ziel te raken, mensen die naar ons gevoel zo moeilijk te bereiken zijn.
Het therapeutische dier
Precies dezelfde werking gaat uit van dieren. Er zijn proeven waarbij als voortraject van reclassering gedetineerden een hond uit het asiel moeten trainen. Ik heb daar een reportage van gezien op TV – prachtig hoe zo’n dier de mens in zo’n gedetineerde naar boven haalt. Bekend zijn ook de therapieën met dolfijnen die genezend werken naar lichaam en geest. In een artikel ‘Mijn therapeut is een ezel’ las ik het verhaal van Casper: ‘Toen Casper voor het eerst bij ons kwam, ging het niet goed met hem. Harde geluiden, drukte, geroezemoes: Casper raakte er gestresst van. Ezels zijn erg voorspelbaar in hun gedrag en schrikken niet snel. Geduldig wachten ze tot een jongen als Casper zich voor hen openstelt. Nu vertelt Casper zijn verhaal aan de ezels, in een taal die wij niet kunnen verstaan. Ezel Guus is zijn vaste kameraad, zij loopt altijd naar Casper toe als hij het weer eens moeilijk heeft. Ze blijft naast hem staan, alsof ze luistert.” Mens en dier hebben veel gemeenschappelijk. We zijn van het zelfde aardewerk, om het zomaar te zeggen, geboetseerd door onze Schepper. Kwetsbaar aardewerk.
Breekbaar
Paulus zinspeelt daarop als hij in 2 Korintiërs 4 spreekt dat we het evangelie hebben ontvangen als een schat, maar wel in een aardewerken pot. Broos is ons hopen en kwetsbaar ons geloof, als een aarden kruik, o zo breekbaar. Naar lichaam en naar geest zijn we breekbaar. We worden kwetsbaar en volkomen afhankelijk van zorg geboren, maar naarmate we ouder worden, worden we ook weer breekbaarder en aangewezen op zorg. In het Spil magazine las ik hoe mensen vanuit hun geloof zich inzetten voor de zorg aan ouderen en aan geestelijk kwetsbaren doormiddel van zorgboerderijen. Ouderen die er wonen, kinderen en jongeren en een groep 30-plussers die er op bezoek komen, voor allen geldt: het is er goed toeven. Ook daar weer het effect van dieren op mensen. Maar in zo’n zorgboerderij hebben ook mensen effect op elkaar: “Het raakt me als ik mensen zie genieten en tot zichzelf zie komen. Laatst nog zag ik iets bijzonders gebeuren tussen een jongen met een licht verstandelijke beperking en een oudere man met een alcoholprobleem. De oudere man stimuleerde de jongere om zijn rijbewijs te halen. Elke keer als het niet was gelukt met zijn examen moedigde hij hem weer aan om door te gaan. Daar kan ik emotioneel van worden.” Aldus Caroline, die met haar man en inmiddels 20 man staf het bedrijf runt.
‘Het is niet goed dat de mens alleen is.’
Refenties:
- Marianne Groen, ‘Zorgen en boeren in Gods Schepping’, in: De Spil Magazine 2011, 36-38
- Hilary Hahn, CD-Boekje van Hilary Hahn Plays Bach, Sony 1997
- Sonja van den Heuvel, ‘Mijn therapeut is een ezel’, in: Gezond nu. gezond blijven, Oktober 2011, 92-95.97
- Keramiek ‘Twee beter dan één’ van Jannie Slingerland-Hanekamp, website
- Zie, leester en luister ook eens wat Adrian Snell doet met zijn Music Therapy
Kerkblad van de NGK Maastricht, Maart 2012, 3-5