Voor, achter, onder, in, naast, boven: de zegen van St. Patrick

Auteur: Dirk van Keulen

We zijn gewend onze diensten te besluiten met de zegen. Vroeger werd daarvoor meestal de Aäronitische zegen gebruikt uit Numeri 6: ‘De Heer zegene u en behoede u; de Heer doe zijn aangezicht over u lichten en zij u genadig; de Heer verheffe zijn aangezicht over u en geve u vrede’. Het is een tekst die ik graag gebruik, gesproken of gezongen. Naast die bekende zegen, worden tegenwoordig ook wel andere formuleringen voor de zegen gebruikt.

Onlangs gebruikte ik een tekst die teruggaat op de zegen van St. Patrick:

De Heer zal voor je zijn, om je de juiste weg te wijzen.
De Heer zal achter je zijn, om je te beschermen tegen gevaar.
De Heer zal onder je zijn, zodat je nooit ten onder kunt gaan.
De Heer zal in je zijn, om je te troosten als je verdriet hebt.
De Heer zal naast je zijn als een beschermende muur, wanneer anderen over je vallen.
De Heer zal boven je zijn om je te zegenen.
Zo zegene je God, vandaag, morgen, al de dage dat je leeft, in eeuwigheid.
Amen.

Wanneer je op internet zoekt naar deze zegen kom je er allerlei varianten van tegen. Zo schreef koopvaardijpredikant Helene Perfors een variant voor zeevarenden:

De Eeuwige zij voor u om u de weg te wijzen.
De Eeuwige zij achter u om u in de rug te sterken.
De Eeuwige zij naast u als een goede vriend.
De Eeuwige zij om u heen als een beschermende mantel.
De Eeuwige zij in u als liefde en vrede

Zo zien we hoe in kerk en theologie traditie werkt. Oude teksten – de zegen van St. Patrick is een eeuwenoude tekst – kunnen eeuwen met ons meegaan en ons telkens opnieuw inspireren. Die oude teksten zijn niet heilig. We kunnen ermee spelen. Door woorden te vervangen door eigentijdse woorden en beelden kunnen teksten telkens opnieuw klinken en hun zeggingskracht behouden.

Voor het begrijpen van teksten kan het helpen als we weten hoe ze zijn ontstaan: wie was de schrijver? Wanneer leefde hij? Hoe zag zijn leven eruit? Voor wie was de tekst bedoeld? In welke omstandigheden leefden zij?
Zo is dat bijvoorbeeld met de bijbel. De verhalen uit de bijbel zijn niet als één groot blok steen uit de hemel komen vallen. Ze zijn ontstaan in een bepaalde tijd en onder bepaalde omstandigheden. Als we daar meer van weten, kunnen we de verhalen uit de bijbel beter begrijpen en krijgen ze meer diepgang voor ons.

Datzelfde is het geval met de zegenbede van St. Patrick. Patrick werd lang geleden, aan het eind van de vierde eeuw geboren aan de westkust van Engeland. Hij was een Romein, die opgroeide in een welgesteld gezin.
Toen hij 16 jaar oud was, werd de streek waar hij opgroeide overvallen door Ierse barbaren en zeerovers. Patrick werd gevangen genomen en als slaaf verkocht in Ierland aan een stamhoofd en druïde met de naam Miliuc. Deze liet Patrick werken als veehoeder.
In zijn jaren als slaaf krijgt het christelijk geloof voor Patrick steeds meer betekenis. ’s Nachts onder de sterrenhemel ervaart hij de aanwezigheid van God en gaat hij bidden. Later vertelt hij erover: ‘Meer en meer kwam de liefde van God en de eerbied voor God in mij, en het geloof groeide en mijn geest werd geoefend, totdat ik wel honderd keer per dag bad en in de nacht bijna evenveel’.
Wanneer hij zes jaar als slaaf werkt, hoort hij in een droom een stem: ‘Je gaat naar huis. Zie, je schip ligt gereed’. De volgende morgen neemt hij de benen en loopt naar de kust, op zoek naar een schip. Dat was een gevaarlijke tocht. Als weggelopen slaaf was je je leven niet zeker. Patrick vindt een schip, beleeft onderweg avonturen en keert terug naar huis. Hij besluit zich op te laten leiden tot geestelijke. Daarna keert hij terug naar Ierland om het evangelie te verkondigen. Zo wordt hij voor de Ieren, wat (eeuwen later!) Willibrord en Bonifatius voor ons zijn.
Evangelieverkondiging was een gevaarlijke onderneming. Als we dat beseffen, krijgt de zegenbede van St. Patrick meer diepgang. Overal loerden de gevaren, voor hemzelf en voor zijn volgelingen: voor en achter, naast, boven, onder, en misschien ook wel van binnen. Daarom zegende Patrick de mensen die tot geloof kwamen met de woorden: ‘De Heer is voor u om u de juiste weg te wijzen. Achter u, om u te bewaren. Naast u, om u in de armen te sluiten. Onder u om u op te vangen wanneer u dreigt te vallen. In u om u te troosten als u verdriet heeft. Boven u om u te zegenen. Zo zegene u Vader, Zoon en Heilige Geest’.

Met hartelijke groeten,

ds. Dirk van Keulen