Gewoon: zing!

Auteur: Simon Kadijk

Het NBG werkt aan een bijbelvertaling voor mensen met weinig leeservaring: de Bijbel in Gewone Taal (BGT). Deze BGT houdt rekening met het feit dat deze doelgroep een kleinere woordenschat heeft. Anders gezegd: de BGT vertaalt het Hebreeuws en Grieks in woorden die deze doelgroep zelf gebruikt. Van sommige Psalmen is inmiddels een concepttekst beschikbaar. Bijvoorbeeld van Psalm 150. 

Mensen met weinig leeservaring gebruiken geen woorden als loven, gewelf en reidans. Daarom ben ik blij met de BGT. Niet om hem in plaats van de NBV te gebruiken, maar wel om hem ernaast te gebruiken. Je kunt beter de BGT lezen dan de kinderbijbel. En kinderen kunnen deze BGT al heel snel goed begrijpen. Het is ook een veel betere vertaling dan bijvoorbeeld Groot Nieuws of Het Boek. Trouwens, Het Boek gebruikt wel het woord ‘reidans’ en De Groot Nieuws Bijbel heeft het woord ‘firmament’.
Het gaat erom dat ook deze doelgroep de Bijbel kan lezen, ja, in eigen taal hoort over de grote daden van God (Handelingen 2:11). Dicht bij de grondtekst. Niet letterlijk, maar wel in de taal die men zelf gebruikt. Een taal met korte zinnen en gewone woorden. Een Bijbel in Gewone taal dus.

Paleis

Opvallend is dat de BGT wel het woord tempel gebruikt. Dat is geen alledaags woord, maar de BGT gebruikt het hier met opzet. Waarschijnlijk begrijpt ook een mens met weinig leeservaring de woorden ‘heilig’ en ‘woning’. Maar de combinatie van die twee woorden zou hem in verwarring kunnen brengen. Vandaar ‘heilige tempel’. Want de heilige woning van God, dat is toch de tempel?
En wat stelt u zich voor bij een ‘machtig gewelf’ (NBV) of ‘machtig uitspansel’ (NBG-vertaling 1951)? Dan is ‘hemels paleis’ toch veel mooier en duidelijker? De psalmist laat voor mijn gevoel ook een beetje in het midden of dat hemels paleis op aarde staat of dat die heilige tempel in de hemel staat. Of is het zoals we bidden in het Onze Vader: ‘op aarde zoals in de hemel?’

Loven

Wat is loven eigenlijk? Het Boek zegt ‘prijzen’ en de Groot Nieuws Bijbel heeft ‘eren’. Eigenlijk zegt de BGT het heel mooi in gewone taal: zing. Zeven keer horen we ‘zing’. Loven is wel niet precies hetzelfde als zingen, maar in de context van al die muziekinstrumenten komt het daar wel op neer. Daarom is het een goede keuze. Voor Hem zingen en voor Hem spelen op muziekinstrumenten, dat is toch hetzelfde als Hem loven? Hem loven met alles wat je hebt.

Reidans

Is een reidans hetzelfde als dansen in een rij? Een soort polonaise? Ja en nee. Er staan een paar mooie voorbeelden van reidansen in de Bijbel. Ik denk aan Psalm 136. Deze psalm brstaat uit 26 strofen, waarvan de eerste zin steeds verschilt en de laatste zin telkens weer luidt: ‘Want zijn goedertierenheid is voor eeuwig.’
Jammer dat dit in de nieuwe berijming is weggevallen, want daardoor verdwijnt het effect van de reidans. Je krijgt een mooi effect als je de voorzanger telkens die wisselende eerste zin laat zingen en de hele gemeente diezelfde refreinzin. Dan kun je er ook bij dansen, want dan hoef je niet telkens op papier te kijken hoe die zin gaat.
Zo stel ik me ook voor dat het gegaan is bij het lied van Mozes (Exodus 15). We lezen dat Mozes samen met de Israëlieten het lied zong. Daarna staat dat Mirjam het refrein zong: ‘Paarden en wagens stortte Hij in zee.’ Ik stel me zo voor dat Mozes en een paar anderen telkens een regel reciteerden op een bepaalde toon en dat de vrouwen dan onder leiding van Mirjam het refrein herhaalden en daarbij dansten.
Zo heb ik ook eens met een groep Psalm 150 in reidans gereciteerd. Je krijgt dan een mooi effect: een reidanseffect.

Voorzanger: Zing voor God in zijn heilige tempel, zing voor hem in zijn hemels paleis.
Allen: Alles wat leeft, zing voor de Heer!
Voorzanger: Zing voor hem, want hij doet wonderen. Zing voor hem, want groot is zijn macht.
Allen: Alles wat leeft, zing voor de Heer!
Voorzanger: Zing voor hem! Klap in je handen en dans. Allen: Alles wat leeft, zing voor de Heer!
Voorzanger: Zing voor hem en maak muziek. Speel op harpen en op fluiten.
Allen: Alles wat leeft, zing voor de Heer!
Voorzanger: Speel op trommels en trompetten, dank hem met alle instrumenten.
Allen: Alles wat leeft, zing voor de Heer!

Sommige mensen vinden dat je letterlijk moet vertalen. Dat gaat dan woord voor woord of zin voor zin. Dat vindt men het meest zuiver. Je ziet bij de BGT dat de vertaling soms de vers-indeling doorkruist. Dat is bij Psalm 150 zo bij de verzen 3 tot en met 5. Bij lange na niet letterlijk dus. En toch blijft het dicht bij de grondtekst. Dat komt omdat men in gewone taal zegt wat er wordt bedoeld. Wij zeggen tegenwoordig niet meer: alles wat adem heeft. Vandaag zeggen we: alles wat leeft. Zo heb je een Bijbel in Gewone Taal.

Psalm 150 (BGT-vertaling)

1 Zing voor God in zijn heilige tempel,
zing voor hem in zijn hemels paleis.
2 Zing voor hem, want hij doet wonderen.
Zing voor hem, want groot is zijn macht.

3-5 Zing voor hem!
Klap in je handen en dans.
Zing voor hem en maak muziek.
Speel op harpen en op fluiten,
speel op trommels en trompetten,
dank hem met alle instrumenten.
6 Alles wat leeft, zing voor de Heer!

Verschenen in Opbouw 57/03, 9 februari 2013, 36-37
Illustratie: Syn machtig ferwulft, een schilderij van Henk Pietersma over Psalm 150.