De datum van Pasen

 

Auteur: Henk H. Otten

Pascha is van oorsprong een joods feest ter herdenking van de uittocht van het volk Israël uit het land Egypte omstreeks 1530 jaar v.C.. De Israëlieten herdachten elk jaar deze bevrijding uit Egypte, door het vieren van het Pascha.

Juist in deze tijd van het jaar gebeurde het dat Jezus (in de nacht van woensdag op donderdag voor het Pascha) werd gearresteerd en berecht. Op de donderdag voor het Pascha, terwijl bij de tempel de lammeren werden geslacht, werd Jezus gekruisigd op een heuvel even buiten Jeruzalem. Deze dag wordt door christenen herdacht op Goede Vrijdag, geschiedkundig dus niet helemaal juist.
Het eigenlijke Joodse Paasfeest werd gevierd op vrijdag en zaterdag (een grote sabbath). Dit waren rustdagen, waarop niet gewerkt werd.
De dag na de sabbath (zondag) gingen de volgelingen van Jezus naar zijn graf en zagen dat het graf open stond, terwijl de Romeinen het graf juist hadden verzegeld en er een wacht voor hadden gezet! Toen ze in het graf keken, zagen ze dat het leeg was. Nog dezelfde dag hebben een aantal volgelingen van Jezus hem levend en wel gezien: Jezus bleek niet meer dood te zijn: Hij was weer levend geworden!

Pasen

Pasen zoals het nu gevierd wordt is het feest ter nagedachtenis aan de opstanding van Christus. De vraag rijst, wat heeft het vieren van Pasen met astronomie te maken. Het feest zelf niets, maar de bepaling van de datum heeft alles met astronomie te maken. In 325 is tijdens het concilie van Nicaea (de huidige Turkse stad Iznik) bepaald dat het Paasfeest gevierd zal worden op “de eerste zondag na volle maan op of na het astronomische begin van de lente”. (het astronomisch begin van de lente valt rond 21 Maart). Valt de volle maan op zondag dan is Pasen een zondag later.

De datum van het oorspronkelijke Joodse feest werd bepaald aan de hand van de Joodse maankalender later opgevolgd door de Romeinse maankalender. Maankalender echter houden geen rekening met de seizoenen met het gevolg dat de datum van Pasen zich verwijderde van het begin van de lente. De zonnekalender (Juliaanse kalender) die Julius Ceasar in 46 v.C invoerde gaf een voorlopige oplossing voor het probleem maar ook hier schoof de datum van Pasen langzaam naar voren. In 1582, de datum van Pasen was toen alweer 10 dagen verschoven, voerde paus Greogius een nieuwe, verbeterde zonnekalender (de huidige Gregoriaanse kalender) in waardoor de datum van Pasen weer op haar oorspronkelijke plaats, rond 21 Maart, viel zoals in 325 te Nicaea bepaalt was.

Een eenvoudige formule, gecompliceerde implementatie

De formule voor het berekenen van de datum van Pasen – “De eerste zondag na volle maan op of na het lentepunt” – is voor het westerse en orthodoxe gelijk maar de beide kerken baseren de berekeningen op verschillende kalenders. Westerse kerken gebruiken de Gregoriaanse kalender, de standaard kalender voor een overgroot deel van de wereld, en de orthodoxe kerken gebruiken de oude Juliaanse kalender

De westerse benadering

De westerse kerk gebruikt niet de echte, astronomische correcte datum van het lentepunt, maar een vaste datum (21 Maart). En de volle Maan is niet de astronomische volle Maan maar de kerkelijke volle Maan gebaseerd op de door de kerk gemaakte tabellen t.o.v de Gregoriaanse kalender

De orthodoxe (oostelijke) benadering

De orthodoxe kerk gebruikt de echte, astronomische correcte datum van het lentepunt en de echte astronomische volle Maan waargenomen ten opzichte van de meridiaan van Jeruzalem t.o.v de Juliaanse kalender.

Eén datum voor Pasen voor de hele wereld

Op het wereld concilie van kerken gehouden in Aleppo, Syrië van 5 – 10 Maart 1997 is het voorstel gedaan om tot een eensluidende datum te komen voor het vieren van Pasen (kolom 2 van tabel 15- A). Wereldwijd is aan alle kerken een voorstel gestuurd om vanaf 2001 als zowel het astronomische, Gregoriaanse en Juliaanse Pasen op de zelfde datum valt, wereldwijd de astronomische datum te gebruiken. Een tabel, 15-A, met de nieuwe datums werd meegestuurd voor commentaar. Eind 2001 was er geen overeenstemming bereikt. Voor de westerse landen is het verschil gering.

Berekening van de datum voor Pasen volgens de westelijke (Gregoriaanse) benadering

Formule van Samuel Butcher (1876), bischop te Meath. Dit is de verbeterde formule van de Duitse geleerde Carl Friedrich Gauss door hem gepubliceerd in 1800. Gauss hield niet goed rekening met de maancorrectie. De Formule geldt voor alle jaren van de Gregoriaanse kalender.

Berekening van de datum voor Pasen volgens de orthodoxe (Juliaanse) benadering

Conversie Juliaanse – naar Gregoriaanse datum

Formule 15-2 geeft de datum van Pasen voor de Juliaanse kalender. Voor het jaar 2001 is dat zoals berekent 2 April van de Juliaanse kalender. Ons “denken” is geheel gebaseerd op de Gregoriaanse kalender en 2 April wordt al snel “onze” 2 April. Maar de Juliaanse kalender loopt tot het jaar 2099 dertien dagen achter op de Gregoriaanse kalender 1). Dus 2 April Juliaans is gelijk aan 2 + 13 = 15 April Gregoriaans. Voor het jaar 2013 valt Pasen op 22 April Juliaans. 22 plus 13 dagen is 35 dagen minus 30 dagen (April) geeft de 5de dag in de volgende maand (Mei) dus Pasen in 2013 valt op 5 Mei.

Datum van Pasen voor de jaren 2001 – 2025

De tabel zoals bijgevoegd als voorstel voor de nieuwe datum (kolom 2) van Pasen.

Pinksteren 7 weken na Pasen, Hemelvaart 10 dagen voor Pinksteren en Carnaval 7 weken voor Pasen.

Referenties

B1 Explanatory Supplement to the Astronomical Almanac

P. Kenneth Seidelmann, university science books, Sausalito, California, 1992

ISBN 0-935702-68-7

B2 Astronomical Algorithms.

Jean Meeus; 2^de editie Maart 2000; Willmann-Bell

ISBN 0-943396-61-1

B13 More Mathematical Astronomy Morsels

Jean Meeus, first English Edition, 2002 bij Willmann-Bell, Inc

ISBN 0-943396-74-3

 

U.S. Naval Observatory  “The Date of Easter”

http://aa.usno.navy.mil/faq/docs/easter.php

 

Carter’s Method:Valid 1900-2099 ONLY

http://www.smart.net/~mmontes/carter.html

 

1) De 13 dagen van Julius en Gregorius